મનવા વેરી જીવકા, તિનકા બેટા કામ.
તિનકા બેટા ક્રોધહે, લોભ સખા જો નામ.
લોભ સખા જો નામ, દામ ચામ નસે બાંધે.
પકરે સારી જાન, ચલે ઉઠાઇ કાંધે.
ભાખત ભૂમાનંદ, જાનન પાવે જનવા.
જીનકા બેટા કામ, જીવકા વૈરી મનવા. ૧
મનવાને વશ કર લીયે, રાગી ત્યાગી સુર.
વિષય પંચ દેખાયકે, ડારત મુખમેં ધુર.
ડારે મુખમેં ધૂર, ઉર અહંકાર બઢાવે.
ઇર્ષા મત્સર માન, જીનકે પીછે આવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, તીનકી કરો જતનવા.
રાગી ત્યાગી સુર, લીયે વશ કરકે મનવા. ર
આ અવનીકે ઉપરે, રહ્યો ન રહેવે કોઇ.
મેરી મેરી માનકે, ગયે ગરદ સબ હોઇ.
ગયે ગરદ સબ હોઇ, જાયેંગે જો કોહું જાયે.
ભુલે સરજનહાર, ખોજ નહિ વાકે પાયે.
ભાખત ભૂમાનંદ, સુત રાણી જવનીકે.
રભે ન રહેવે કોઇ, ઉપરે આ અવનીકે. ૩
મરદો મુડી ખાઇકે, ગયે ઘસંતે હાથ.
ધન મેલી ઢગલા કીયા, નાયે જનાદિ સાથ.
નાયે જનાદિ સાથ, ધર્યારે ધ્રુવરૂ દાંણ,
હેં હિંદુકીખાખ, યવન જું ખડકે પાણ.
ભાખત ભૂમાનંદ, ત્યાગ સમજકે કરદો.
ગયે ઘસંતે હાથ, ખોઇકે મુડી મરદો. ૪
મરદો મરકે જાયેંગે, વાં નહિ અપને કોઇ.
જોરાવર જમદૂતકે, ડર લાગત હે જોઇ.
ડર લાગત હેં જોઇ, અબે તુમ ચેતો પ્રાણી.
નરક કુંડકે દુઃખ, કહી ન શકે વાણી.
ભાખત ભૂમાનંદ, શરણ સદ્ગુરુકા કરદો.
વાં નહિ અપને કોઇ, જાયેંગે મરકે મરદો. પ
જગમેં થોરા જીવના, કરના બહુ જંજાળ.
કાયા હાંડી કાચકી, ફૂટેંગી તતકાળ.
ફૂટેંગી તતકાળ, ફેર નહિ હોવે સાંધા.
ચૂકે અવસર આજ, કબૂ નહિ ભાગે વાંધા.
ભાખત ભૂમાનંદ, રામકું રાખો દૃગમેં.
કરના બહુ જંજાળ, જીવના થોરા જગમેં. ૬
મરદો મન વસ હોયકે, જો વરતે નરનાર.
મન પ્રેરે તેંસે કરે, સો તો મૂઢ ગમાર.
સો તો મૂઢ ગમાર, માર જમપૂરમેં ખાવે.
લખ ચોરાશી માંઇ, જીવકું મન લે જાવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, પ્રભુ પદમેં મન ધરદો.
જો વરતે નરનાર, હોયકે મન વશ મરદો. ૭
મરદો મન વૈરી બડો, સહુમેં સરદાર.
કામ ક્રોધ અરૂ લોભજો, સો તીનકો પરિવાર.
સો તિનકો પરિવાર, જીવકું પકરી જાવે.
ઇન્દ્રિય હેં દશ દ્વાર, તાહિ વિષે વિષ પાવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, કેદમેં તાકું કર દો.
શત્રુમેં સરદાર બડો, વૈરી મન મર દો. ૮
બંદા બાજી જુઠહે, મતસાચી કર માન.
આગે પીછે ઉઠકે, જાવેં સારી જાન.
જાવેં સારી જાન, રોદસિ રેન ન પાવે.
કયા દાનવ ક્યા દેવ, નહિ કોઉ થીર કરાવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, નહિ રહે સૂરજ ચંદા.
મત સાચી કર માન, જુઠહે બાજી બંદા. ૯
બંદા બોત ન ફૂલીયે, ફુલે સો કરમાય.
ધામ ધરા ધન જુવતિ, સબેં ફના હો જાય.
સબેં ફના હો જાય, બાજી જું બાજીગરકી.
દેખત હોવે ખાખ, સબે નારી અરૂ નરકી.
ભાખત ભૂમાનંદ, ચેતવે ગાફલ ગંદા.
ફુલે સો કરમાય, બોત નહિ ફૂલે બંદા. ૧૦
બંદા બુરા હોયગા, જમપુરીમેં હાલ.
શિર ઉંધે લટકાયેંગા, જમ પાડેંગે ખાલ,
જમ પાડેંગે ખાલ, તકોંગે જો પરનારી.
રેના હે દિન ચાર, કીજીયો કર્મ વિચારી.
ભાખત ભૂમાનંદ, છોડદે માયા ફંદા.
જમપુરીમેં હાલ, હોયગા બુરા બંદા. ૧૧
બલ્લી બેઠી પાટપેં, કહે મુંસેકું બાત.
આ કંકણ કેદાર કો, પહેર્યો મેં સાક્ષાત.
પહેર્યો મેં સાક્ષાત, અબે મોંસે નહિ ડરના.
સુનો સબે દેહી કાન, જ્ઞાન કહું અંતર ધરના.
ભાખત ભૂમાનંદ, પકર લે પીછે ચલ્લી.
કહે મુસેકું બાત, પાટપેં બેઠી બલ્લી. ૧ર
શુરા પુરા સંત હે, જીત લીયે જીન કામ;
મનકોં કૃત માને નહિ, રખે નમે હેરી દામ,
રખે નમે હેરી દામ, ધામ ધરનીકે ત્યાગી,
જગસેં ફિરે ઉદાસ, પ્રભુપદમેં રહે રાગી,
ભાખત ભૂમાનંદ, કહુકા કરે ન બુરા.
જીત લીયે જીન કામ, સંત હે શુરા પુરા. ૧૩
દામ ચ મૈયા દોઉ હે, યા જગમેં તરવાર.
ખટ દરશન જુત ખોજ કે, હને સંપ્રદાય ચાર.
હને સંપ્રદાય ચાર, કુશળ કોઉ જાન ન પાવે.
કનક કાંતાકી ચપટ મેં, જો કોહું આવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, ઉગરે પ્રભુ પદ પૈયા.
યા જગમેં તરવાર, દોઉ હે દામ ચમૈયા. ૧૪
દીપક જવાળા જુવતી, પુરુષ પરે પતંગ.
પરસી પીછા નાહી ફીરે, નાશ કરે નિજ અંગ,
નાશ કરે નિજ અંગ, જખમ કરી છોડે જોગી,
નારી નેત્ર બાણ, મારસે ભયે હો ભોગી.
ભાખત ભૂમાનંદ, બ્રહ્મા ભવકું કીયે કાળા.
પુરુષ પરે પતંગ, જુવતિ દીપક જવાળા. ૧પ
બક જ્યું હંસા હોય કે, અરછે ઉજવલ વાન.
એક પાઉં ઉઠાય કે, ઠાડે ધરહી ધ્યાન.
ઠાડે ધરહી ધ્યાન, મુખસેં કછું ન બોલે.
મીલે જો મછીયાં કહુ, મૌન વ્રત સબહી ખોલે.
ભાખત ભૂમાનંદ, અ સાધકકા જો અંસા,
અરછે ઉજવલ વાન, હોયકે બક જ્યું હંસા. ૧૬
ફીરા ફીર ફેરી દેત હે, સબ કે શિર પર કાળ.
જરા નજીક આઇ જાનીયો, ગયે યુવા અરૂબાળ.
ગયે યુવા અરૂ બાળ, ચેતબે ગાફલ પ્રાણી.
શ્વેત ભયે શિર વાળ, મોતકી આઇ નિશાની.
ભાખત ભૂમાનંદ, લેવેંગે જમરા ઘેરી.
સબકે શિર પર કાળ, દેતહે ફીરા ફીરફેરી.૧૭
પૂછ પકર કોઉ ભેડકો, પાવે નદીયાં પાર;
બિન સતસંગ યા જીવકો, તબ હોવે ઉદ્ધાર.
તબ હોવે ઉદ્ધાર, નૌકો સતસંગ કહાવે.
યામેં બેઠો કોહુ, ભવસાગર પાર લગાવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, જીવમેં રખો જકરકે.
પાવે નદીયાં પાર, ભેડકો પૂછ પકરકે. ૧૮
બક હંસા દૌ ઉજલે, એક સરખે આકાર.
નીર ક્ષીર નોંખે કરે, તબ હોવે નિરધાર.
તબ હોવે નિરધાર, સંત અસંત યુ કહાવે.
એક મિલાવે શ્યામ, એક અતી ફેલ શિખાવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, જ્ઞાનપ્રદ વિદુર કંસા.
એક સરખે આકાર, ઉજલે બક જ્યું હંસા. ૧૯
નારી કાળી નાગની, ચિંતવતમેં ચડી જાય.
જોનર તિનુ લોકમેં, ગ્રસેહિ નિજ મુખ તાય.
ગ્રસેહિ નિજ મુખ તાંય, ઋષિ નારાયણ છોરી.
જાકે શરણે જાઇ ઉગરે, ઓર સબ હોરી.
ભાખત ભૂમાનંદ, નરકકી હે ઓ દ્વારી.
ચિંતવતમેં ચરી જાય, નાગની કાળી નારી. ર૦
નારી જેસે નાગની, નિજ પ્રજા જની ખાઇ.
તૈસે નરહુકુ જની, ગીલે અંગ સંગ તાઇ.
ગીલે અંગ સંગ તાઇ, શિવકું નગન નચાયે.
બ્રહ્માકું ભુલાય, નિજ સુતા સંગ ચાયે.
ભાખત ભૂમાનંદ, ઇનુકી મત કરો યારી.
નિજ પ્રજા જની ખાઇ, નાગની જેસી નારી. ર૧
સાધુ બાધુ હો ગયે, સો નારીકે સંગ.
ગાંજા પીવે હોકસે, મુખસે દેવે રંગ.
મુખસે દેવે રંગ, અંગ સબછાર લગાઇ.
વિધવા ચાંપે પાય, તાકું મુખસે કહે માઇ.
ભાખત ભૂમાનંદ, જગત સબ ધુતિ ખાધુ.
સો નારીકે સંગ, હો ગયે બાધુ સાધુ. રર
માન લોભ હિ માનીયો, અધર્મ કે આગાર.
જાકે ઘટમેં દો વસે, ધર્મ ન રહે તેહિવાર.
ધર્મ ન રહે તેહિવાર, અનિતી રહહિ આઇ.
ઈંર્ષા મત્સર કામ, રહે જ્યું ભગીની ભાઇ.
ભાખત ભૂમાનંદ, સો હૃદમેં કરહી ક્ષોભ.
અધર્મકે આગાર, માનીયો માન હિ લોભ. ર૩
કળીમેં હોકો કાળીયું, ડુબાવે સંસાર.
લાલચ ટાવે લાખકી, કરતહિ એકાકાર.
કરતહિ એકાકાર, વર્ણકે ધર્મ છોરાવે.
ઉચ નીચ સબ એક, સરીખા હોઇ રહાવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, બિચારી દેખો લોકો.
ડૂબાવે સંસાર, કલીમેં કાળીયું હોકો. ર૪
નવ કાયા ભુજ દોઉ હે, ત્રિશ પાવ પૂછ સાત,
એક પગ વાહનસે ચલે, જા ઘર નહિ દિનરાત,
જા ઘર નહિ દિન રાત, પાત ભુપર જલ જેતો,
વર્ષા ઋતુ માંઇ, પુની છોરતહે તે તો,
ભાખત ભૂમાનંદ, બીચારી બોલા ડાયા,
સાત પૂંછ ત્રિસ પાવ, ભૂજ હે દોઉ નવ કાયા. રપ
કાયા દોઉ પુંછ એક, ચરન કર દો દો તાંઇ,
વદન હે એકસો એક, ઝેર અમૃત જામાઇ,
ઝેર અમૃત જામાઇ, જીભ દોરો એક ચીના,
લોચન દોરો દોહુ, કાન દો તિનકે કીના,
ભાખત ભૂમાનંદ કહે સોચ ઉર રાયા,
વદન હે એકસો એક, પુંછ એક દોઉ કાયા. ર૬
પગ વીન ચાલે લોકમેં, શિર બિન ઢોવે ભાર,
કર બિન સબ એકઠું કરે, મુખ બિન કરે ઉચ્ચાાર,
મુખ બિન કરે ઉચ્ચાર, પેટ બિન પીવે પાની,
નિક બુરો ગંધ દેત, સબનકું એસો દાની,
ભાખત ભૂમાનંદ, સકલ જનમેં સો માલે,
શિર બિન ઢોવે ભાર, લોકમેં પગ બિન ચાલે. ર૭
ગુરુ મગણમેં તીન હે, લઘુ નગણ તીન માંન,
આદિ ગુરુ કહેં ભગણકું, ય ગણ આદિ લઘુ જાંન,
ય ગણ આદિ લઘુ જાંન, જગણ ગુરુ મધ્ય કહાઇ,
ર ગણ મઘ્યે લઘુ કીન, સગુણ ગુરુ અંતઇ હાંઇ,
ભાખત ભૂમાનંદ, અંત લઘુ કીનત ત્રણમેં,
અઠ ગણકે યહ રૂપ, ગુરુ હે તીન મગણમેં. ર૮
મગન ધનદ ભૂદેવહે, નાક નગન સુખ દેત,
ચંદ જસકારી ભગન હે, યગન નીર વૃદ્ધિ ખેત,
યગન નીર વૃદ્ધિ ખેત, જગન રવિ રોગ બઢારે,
સગન વાયુ પરદેશ, રગન અનલ તનું જારે,
ભાખત ભૂમાનંદ, તગન નભ ઉદાસ ભેવ,
અઠ ગનકે ફલ કીન, ધનદહે મગન ભૂદેવ. ર૯
પેટી બાંધે પ્રેમકી, ધારે ધીરજ ઢાલ,
ક્ષમા ખડગ કરમેં લીએ, શીલ શાંગ લે ઝાલ,
શીગ સાંગ લે ઝાલ, જ્ઞાન ઘોઘી સિર સારી,
મન ઘોરા કરી કેહ, મોહ દલ દેવે મારી,
ભાખત ભૂમાનંદ, પ્રગટ પ્રભુહુંકું ભેટી,
ધારે ધીરજ ઢાલ, પ્રેમકી બાંધે પેટી. ૩૦
મુખ હે ચારી અજ નહિ, વૃષ વાહન નહિશિવ,
જલધર હે સો ઘન નહિ, જામે નહિ હે જીવ,
જામે નહિ હે જીવ, ડગરમેં દેખે જાતા,
નહિ સો જુઠી બાત, જગતમેં હે વિખ્યાતા;
ભાખત ભૂમાનંદ, આશ્ચર્યજ હે યહ ભારી;
વૃષ વાહન નહિ શિવ, નહિ અજ હે મુખચારી. ૩૧
તરવાર ત્રિકમ નામકી, હરિ નામિ હમેલ,
ભકિત ભાલો હાથમેં, શિર સાટુંકા ખેલ,
શિર સાટુંકા ખેલ, શુરા પગ સન્મુખ ધરના,
ગુરુ બચનકી ઢાલ, કાલકા કટકા કરના,
ભાખત ભૂમાનંદ, મારના મન કરમેલ,
તરવાર ત્રિકમ નામકી, હરિ નામી હમેલ. ૩ર
જોજન મેરૂ લક્ષમેં, સોલ હજાર ભૂ માંઇ,
શોલ હજાર હી ભુપરે, બત્રિશ હજાર ઉપર રાઇ,
જોજન દશ હજાર, ઉચ હિ જાન પ્રવિના,
ભાખત ભૂમાનંદ, કંચન કો હે ચહુ ફેરૂં,
મુલમેં શોલ હજાર, લક્ષહે જોજન મેરૂ. ૩૩
મધ્યાન મેરૂ ઉપરે, ઓર દિન નહિ રાત.
દશ હજાર જોજન પુરી, બ્રહ્માકી સાક્ષાત,
બ્રહ્માકી સાક્ષાત, અષ્ટ પુરી ચહુ ઓર કાવે.
અઢી અઢી હજાર, માનજો વાકો ગાવે,
ભાખત ભૂમાનંદ, કહી સો જાનો જાન,
સબ લોકમેં દિન રાત, મેરૂ પર હે મધ્યાન્હ. ૩૪
માન મેરૂસે દુર હે, લક્ષહિ સાડા સાત,
જોજન કોટી ડોઢ હે, માન સોત્ર વિખ્યાત,
માનસોત્ર વિખ્યાત, ઉપરે રવિ રથ ચાલહિ,
ચારે પુરી માંઇ ખડો, નહિ રેવે પલહિ,
ભાખત ભૂમાનંદ, જમીસે ઉંચોસુર,
જોજન હિ લક્ષ એક, માન મેરૂસે દૂર.૩પ
ઉત્તર અસ્ત હોત હે, ઉગમણા મધ્યાન્હ,
દક્ષણમેં રવિ ઉગહિ, આથમણા કહું જાન;
આથમણા કહું જાન, અરધ જો રાત કહાવે,
પુની ઉતરકે માંઇ, ઉગે અરૂ અસ્ત હિ પાવે,
ભાખત ભૂમાનંદ, સુરજ ફિરત હે સુતર,
ઉગમણા મધ્યાન્હ, અસ્ત હોવત હે ઉત્તર.૩૬
મેરૂ લોકા લોકમેં, કરોડ સાડા બાર.
જોજન કો અંતરાય હે, એહિ કર્યો નિરધાર.
એહિ કર્યો નિરધાર, ગિરિ તુમ તિતનો જાનો.
પચીશ કરોડ પરમાણ, મેરૂ પર ઇતનો માનો.
ભાખત ભૂમાનંદ, ઈંડમે બાંધી થોક.
જોજન કરોડ પચાસ, મેરૂ મઘ્યે હે લોક. ૩૭
સુરજ અરૂ અંડ ગોલકે, વિચમેં કરોડ પચીશ.
જોજન ચહુ ફેર જાનીયો, ઉચ નીચ ચહુ દીશ.
ઉચ નીચ ચહુ દીસ, વાલકી દાલુ જેસે.
વિચમેં રહહિ લોક ચહુ, ઓર સંધિત તેસે.
ભાખત ભૂમાનંદ, આવરણ હે ઉપરિશ.
સુરજ અરૂ અંડ ગોલકે, વિચમેં કરોડ પચીશ. ૩૮
દેહ તજી જીવ જનમ હિ, લખ ચોરાશી વાર.
તામે અંતે આત હે, એક મનુષ્ય અવતાર.
એક મનુષ્ય અવતાર, ધરી જો પ્રભુ પદ પાવે.
બ્રહ્મ મોલકે માંઇ, જઇ સો જીવ રહાવે.
ભાખત ભૂમાનંદ, અખંડ અચલ એહી ઠાર.
દેહ તજી જીવ જનમહિ, લખ ચોરાશી વાર. ૩૯
સોળ વરસ કી વય, કિશોર કાવે જેહુ.
ગોપી રમહી રાસ, શતશૃંગ ગીરીપેએહુ.
શતશૃંગ ગીરીપે એહુ, રમે હરિ રાસ અખંડા.
બ્રહ્મ મોલ સમ સુખ, રાસમેં પાઇ પ્રચંડા.
ભાખત ભૂમાનંદ, મરે નહિ જનમે જેહુ.
સોળ વરસકી વય, કીશોર કાવે તેહુ. ૪૦